Bron: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond
Jaargang: 95
Jaar: 2009
Maand: November
Auteurs: Aloïs Schotanus
BIJEN VERSTAAN OOK VREEMDE TALEN
In vorige bijdragen (1) hebben we breedvoerig de betekenis van de bijendans toegelicht. Daarbij ging het steeds over de bij die ons het meest vertrouwd is: de Apis mellifera, de Westerse, ook wet Europese honingbij genoemd. Nu blijkt dat onze Europese bij niet de enige is die zich van de danstaal bedient; ook andere soorten honingbijen kennen een gelijkaardig communicatiesysteem.
Meer nog: de Aziatische honingbij, zoals de Apis cerana bijv., kan de kwispeldans van haar zeer verre Europese verwanten verstaan en ze kan die vreemde
taal ook leren, alhoewel de twee soorten doorheen de evolutie van miljoenen jaren,een eigen ontwikkeling hebben doorgemaakt
Blijkbaar bestaan er weinig misverstanden tussen de bijensoorten onderling: zo kunnen Aziatische honingbijen de kwispeldans van de Europese honingbij correct interpreteren
Met de kwispeldans tonen de bijen aan hun nestgenoten waar rijke nectardrachten te vinden zijn (1). Jurgen Tautz (2), van de univ .van Wurzburg, heeft samen met vorsers uit Australië en China, aangetoond dat bijen ook ‘vreemde talen’ kunnen leren.
In een experiment plaatsten zij de twee toch ver uit elkaar geëvolueerde bijensoorten uit Europa en Azië, in één en dezelfde kast.
Aanvankelijk vertoonden de kwispeldansen van de beide soorten een onderscheid in de duur van de dans, waarmee de bijen de afstand tot de voedselbron plegen aan te geven. Maar de Aziatische honingbijen konden na verloop van korte tijd de dans van de Europese kastgenoten volgen en correct interpreteren, vermits zij inderdaad de geadverteerde voedselbron ook konden aanvliegen
“Inhoud en de betekenis van de boodschap van de bijendans, is bij alle bij alle soorten honingbijen dezelfde”, schreven de vorsers, ‘maar de uitdrukking ervan kan zich bij de verschillende soorten van elkaar onderscheiden, precies zoals bij de mens een boodschap met dezelfde inhoud in verschillende talen kan gebeuren.
‘Wij wisten dat de nestgenoten in een bijenvolk routinegewijs met elkaar informatie uitwisselen over nieuw ontdekte voederplaatsen, waterbronnen en nestmogelijkheden’ zei Shaowu Zhang van de universiteit in Canberra. ‘De richting waarin de vindplaats moet gezocht worden, komt tot uitdrukking in de richting van het rechte stuk van de dans, terwijl de duur van het ballet de afstand aangeeft. Maar dat de ene bijensoort deze informatie ook aan een andere soort kon doorgeven, was werkelijk nieuw voor ons:
De communicatie tussen de verschillen bijensoorten is lang niet altijd perfect en de doeltreffendheid hangt o.m. af van de koningin. Met een Aziatische koningin in een gemengd Euro-Aziatisch bijenvolk, lukte de verstaanbaarheid in de meeste gevallen.
Maar als de koningin uit Europa kwam, dan werden de Aziatische werksters binnen de twee tot drie dagen door de Europese nestgenoten gedood.
De bekende negen soorten (3) honingbijen op de wereld, hebben zich zo’n 30 tot 50 miljoen jaren geleden van elkaar afgescheiden en in die tijd verschillende uitdrukkingsvormen van de kwispeldans ontwikkeld. Even ter vergelijking: de moderne mens vertrok pas zowat 100.000 jaren geleden uit Afrika en verdeelde zich over de aarde … in een babelse spraakverwarring … en hij heeft nog steeds de grootste moeite om zijn soortgenoten te verstaan … en te begrijpen.
Bron:
http://www.spiegel.de/wissenschaft/natur/0,1518,557472,00.html
Zie ook:
(1) ‘De danstaalcontroverse’
Ons Mndbl.2008/3;
‘Hoe vinden ze de weg?’
Ons MndbL.2009/7;
(2) J.Tautz,
‘Phdnomen Honigbiene’
Ons Mndbl. 2009/8;
(3) Soorten, rassen en stammen
Ons Mndbl. 1998/03 e.v.;
Europese honingbij:
- Apis mellifera
- Aziatische honingbijen:
- Apis cerana,
- Apis koschevnikovi, Apis nuluensis,
- Apis nigrocincta, Apis dorsata,
- Apis laboriosa,
- Apis florea,
- Apis andreniformis.