Bron: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond
Jaargang: 100
Jaar: 2014
Maand: juni
Auteurs: dr. Pia Aumeier, dr. Gerhard Liebig, dr. Otto Boecking

GEZOND IN DE WINTER

Onderstaand artikel is verschenen in Deutsches Bienen-Journal 8/2012 onder de titel “Gesund in den Winter”. Met dank aan de auteurs en de redactie van DBJ voor het verlenen van de toelating het artikel te publiceren.

Hoe een volk het volgende voorjaar start, bepaalt de imker in het najaar. Wanneer u volgend voorjaar uw volken nakijkt, een zucht van opluchting of een zucht van gelatenheid, krijgt u de rekening gepresenteerd van hoe de bijen zijn behandeld in de nazomer. In het project “Betriebsweisen im Vergleich” (BiV), voorsteld in de maandbladen van maart en april, worden twee bedrijfsmethoden met elkaar vergeleken, de methode van Hohenheim en de Rotatiemethode van Celle. Hieruit hebben zich twee wegen gekristalliseerd om sterke en gezonde wintervolken te krijgen, een met en een zonder het gebruik van mierenzuur. In dit artikel worden beide methoden meer in detail beschreven.

Delen en Behandelen
In de methode “Delen en Behandelen” wordt geen gebruik gemaakt van mierenzuur. In het artikel over het BiV-project is deze methode voorgesteld in module 7. Het basisidee van de Rotatiemethode, het gebruik van “broedschuren” en “kunstzwermen” om afleggers te maken, wordt overgenomen maar sterk vereenvoudigd.
Wat men nodig heeft is een extra bodem en deksel, vijf bezoeken aan de volken en ongeveer 15 minuten per volk, om de productievolken te behandelen tegen de varroa en oude ramen weg te nemen. Het moeizaam afvegen van bijen en in de kelder opsluiten is niet nodig.
Een tijdsplan als voorbeeld.

• 24 juli (of vroeger): na de laatste slingering wordt de honingzolder terug op het volk geplaatst.
• 25 juli (ten laatste midden augustus): bij mooi weer een vlieger maken. De honingzolder wordt met opzittende bijen op de oude staanplaats op de bodem geplaatst. De koningin wordt gezocht en gekooid. De koningin wordt met voederslot in de honingzolder gehangen. Er moeten nog minstens twee voederramen (ongeveer 4 kg voeder) in de honingzolder aanwezig zijn. Klaar is de vlieger.
• Opgelet: niet vloeibaar voederen, anders komt het tot roverij. Als er geen voldoende voederramen in het volk aanwezig zijn, wacht dan twee dagen.
• Plaats een nieuwe bodem twee meter van de oude staanplaats. Daarop komen de twee moerloze broedkamers met een nieuw deksel. Deze afstand is nodig zodat de vliegbijen naar de oude staanplaats terugkeren. Maak het vlieggat klein. Klaar is de broedaflegger.
• 27 juli: twee derde van de bijen zitten in de vlieger. Ze hebben de oude staanplaats teruggevonden en de vliegopening herkend. Bedruppel de bijen in de vroege morgen, wanneer ze nog opeengepakt zitten, met minstens 100 ml oxaalzuur. Bij hoge varroabelasting herhaal het bedruppelen na 4 dagen. Maak de vliegopening van de vlieger nu klein.
• 15 augustus: de broedaflegger is nu broedvrij. De oude ramen worden weggenomen en de kast ingekrompen tot één romp. Wanneer er op de broedramen nog woud- of heide honing zit kan deze geoogst worden en wordt het volk op waswafels en twee voederramen geplaatst. Nu kunnen ook deze bijen met oxaalzuur behandeld worden. Dikwijls is een tweede behandeling na vier dagen nodig.
• 22 augustus: is het zonnig, windstil en een temperatuur van 20°C geweest? Dan is er in 95% van de broedafleggers een leggende koningin. Nazien is de boodschap. Indien niet, wordt de broedaflegger geliquideerd, door de broedaflegger af te vegen voor de vlieger.
• Oktober: indien gewenst kunnen beide volksdelen terug verenigd worden. Behoud de jonge redcelkoningin in de broedaflegger. Verwijder de oude koningin en zet de beide één-romp volken op elkaar zonder krantenpapier. De vereniging geeft een sterk wintervolk.

In het BiV-project werden van deze methode vooral het vaste tijdschema, de eenvoudige raatvernieuwing, de mogelijkheid van late drachten te slingeren, het vernieuwen van de koningin, het vermeerderen van volken en de meer dan gemiddeld sterke wintervolken, door de imkers positief beoordeeld. Niettemin besliste de meeste van de 150 imkers die aan het project deelnamen voor de tweede variante.

Zeker met mierenzuur
Zonder bijkomend materiaal en met slechts 10 minuten per volk worden productievolken eng gezet, behandeld tegen varroa en gevoederd.

Een tijdsplan verloopt als volgt:

• 25 juli: na de honingoogst wordt de varroaschuif geplaatst om de natuurlijke mijtenval te meten. Let er op dat er minstens nog twee voederramen (4 kg) in de broedkamers aanwezig zijn.
• 28 juli: plaats de uitgeslingerde honingzolder zonder koninginnenrooster terug op de kast. Meet nu de natuurlijke mijtenval. Indien in de laatste 3 dagen meer dan 10 mijten per dag zijn gevallen, neem de honingzolder terug weg, plaats een lege romp en begin onmiddellijk met een mierenzuurbehandeling. Wanneer men regelmatig darrenbroed heeft gesneden komt dit slechts voor bij één op twintig volken. Normaal kan men de behandeling uitstellen. Niet voederen.
• Ten vroegste vanaf 18 augustus: het broednest is gekrompen. Nu ziet men ook het voordeel van niet te voederen. In het tegenovergestelde geval zaten de bijen in de onderste broedkamer op de oude ramen. Maar nu zitten de bijen in de tweede broedkamer onder de voederkap, zodat de bijna broedloze onderste broedkamer kan weggenomen worden. Het is een eenvoudige manier om aan raamhygiëne te doen.
  Beoordeel tegelijkertijd de overwinteringscapaciteit: goede volken hangen, na het vliegen, bij tenminste vijf raamgangen, in de roosterbodem door. Het aanwezige broed wordt niet in rekening gebracht, omdat dit geen invloed heeft op de overwinteringscapaciteit van het volk. Wie niet doorhangt wordt onmiddellijk met een ander volk verenigd of hiervoor aangeduid. De meeste volken zijn voldoende sterk.
• 21 augustus: indien de verdamper leeg is, deze wegnemen. Plastic met kleine bijendoorgang opleggen en een eenmalige portie wintervoeding geven.
• 15 tot 30 september: meten van de natuurlijke mijtenval gedurende drie dagen. Vallen er meer dan 5 mijten per dag, wat in de meeste gevallen zo is, een tweede mierenzuurbehandeling geven. Daarna wordt de lege romp weggenomen. De productievolken zijn ingewinterd.

In het BiV-project werden twee varianten van de nazomerbehandeling wetenschappelijk en praktisch uitgetest: met mierenzuur en zonder mierenzuur. Voor degenen die een van deze methoden nauwgezet uitvoeren, behoren winterverliezen tot het verleden.

dr. Pia Aumeier, dr. Gerhard Liebig, dr. Otto Boecking