Bron: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond
Jaargang: 101
Jaar: 2015
Maand: maart
Auteurs: dr. Pia Aumeier, dr. Gerhard Liebig, dr. Otto Boecking

SYSTEMATISCH DARRENBROED UITSNIJDEN

Het artikel “Drohnen schneiden mit System” is in april 2009 in het tijdschrift “Deutches Bienen-Journal” verschenen. Met dank aan de auteurs Dr. Pia Aumeier, Dr. Otto Boecking, Dr. Gerhard Liebig en de redactie van Deutsches Bienen-Journal voor het verlenen van de toelating het artikel te publiceren in ons maandblad.
Het artikel bespreekt module 5 van het BiV project in meer detail.

 
Bouwramen op de juiste plaats en regelmatig uitgesneden kunnen de varroamijt met de helft verminderen (foto’s Pia Aumeier).

Wie verzegeld darrenbroed wegneemt en vernietigd, vermindert de toename van de varroa in zijn volken. Juist toegepast geven darrenramen het beste resultaat. De werking is enorm, reeds twee of drie goed belegde darrenramen per jaar verminderen de varroadruk op het einde van het seizoen tot ongeveer de helft.
Maar hoe werkt een bouwraam het beste? Met één of twee ramen? Geplaatst in de onderste of bovenste broedkamer? Moeten de bouwramen geplaatst worden aan de rand of in het broednest of aan de kanten? Steeds nieuwe ramen laten bouwen of ramen hergebruiken?
De meningen zijn verdeeld over het aantal, plaats en inzet van de bouwramen en het verwijderen van het mannelijke gezelschap.

Darrenramen beter boven
Hoe groot de invloed is van de gekozen plaats voor het bouwraam toont het BiV-project; project ondersteund door het federale ministerie van voeding, landbouw en consumentenbescherming. In het project werden twee wijdverspreide bedrijfsmethoden op hun deugdelijkheid getest, zwakke punten bloot gelegd en onderdelen geoptimaliseerd.
In de rotatie bedrijfsmethode van Celle wordt zo vroeg mogelijk darrenbroed weggenomen of gesneden. Er wordt aanbevolen twee bouwramen te plaatsen langs beide kanten van de onderste broedkamer.
Volgens de Hohenheimse bedrijfsmethode wordt een bouwraam in de bovenste broedkamer geplaatst in positie 2 of 9 (in kasten met 10 ramen).
Bij gelijke ontwikkeling van de volken was het resultaat in 2008 zeer duidelijk: bouwramen geplaatst langs de kanten van de onderste broedkamer werden niet of slecht aangenomen (zie grafiek). Darrenbroed werd bij voorkeur belegd in de bodem en in de hoeken van de ramen en kon voor 56% uitgesneden worden. Als het bouwraam in de bovenste broedkamer werd geplaatst werd anderhalve keer meer darrenbroed belegd (129.398 in plaats van 80.316 cellen, telkens in 18 volken). Van het darrenbroed kon 93% uitgesneden worden.
Hoe meer darrenbroed verwijderd kan worden, dit wil zeggen hoe minder darren geboren worden, des te minder komen de volken in zwermstemming en des te geringer is de varroadruk in de nazomer. Een verschil dat beslissend kan zijn voor het overleven van een volk. Zoals in 2007, met gunstig weer voor de vermeerdering van de varroa, maar een koele en vochtige nazomer nadelig voor mierenzuur- en thymolbehandelingen.

Grafiek: Plaatst men de bouwramen in de onderste broedkamer wordt veel meer darrenbroed belegd op plaatsen die niet uitgesneden kunnen worden (grafiek: Pia Aumeier)

 

Vaarwel bouwstop
Wie op tijd uitbreidt en het bouwraam op de juiste plaats aanbiedt, heeft geen behoefte aan een bouwstop. Zo werkt het:

  • Een (of twee) darrenramen in de bovenste broedkamer in positie 2 (en/of 9) naast de kantramen hangen, aan de rand van het broednest en beschermd door het isolerende kantraam.
  • Geplaatst in de bovenste broedkamer kan gedurende de wekelijkse kipcontrole (controle op aanwezigheid van doppen langs de onderzijde van de ramen) de toestand van het darrenbroed snel en terloops gecontroleerd worden, zonder ramen te verwijderen. Gezien langs de onderzijde van de ramen is verzegeld darrenbroed goed zichtbaar. Is er geen verzegeling, zoals in figuur 3, kan er gewacht worden tot de volgende week. Indien wel verzegeld darrenbroed wordt gezien, wordt de honingzolder en koninginnenrooster afgenomen en het darrenraam verwijderd. Hoe hoger het bouwraam in het volk wordt geplaatst, des te minder rompen moeten worden afgenomen. Daar de koningin toegang moet hebben is de bovenste broedkamer de meest geschikte plaats.
  • Bij de bloei van de wilg bekomen de volken die op één romp hebben overwinterd een darrenraam samen met de tweede broedkamer. Beginstroken of darrenwasramen zijn niet nodig. Gehangen tussen twee uitgebouwde ramen gaat de bouw van darrenraat vanzelf. Beschikt men enkel over wasramen wacht men beter tot een aantal uitgebouwde ramen beschikbaar zijn. Volken die op twee rompen overwinterd hebben neemt men een aantal overbodige voederramen uit de tweede broedkamer weg, bij het plaatsen van de honingzolder gedurende de kersenbloei. In het broednest zelf heeft een bouwraam niets te zoeken. Darrenraat in een zwak volk willen forceren, door een bouwraam midden in het broednest te hangen, is contraproductief, daar zwakke volken werkster- en darrenraat door elkaar mengen. De beslissing of men waardevolle werksters wil behouden of darren wil elimineren is moeilijk.
Een bouwraam in de onderste broedkamer wordt wel uitgebouwd, maar nauwelijks belegd.
Het bouwraam wordt in de bovenste broedkamer in de tweede positie gehangen.
De nog niet verzegeld cellen zijn langs onder goed te zien.
Ongeveer twaalf dagen na het inhangen van het bouwraam kan het verzegelde darrenbroed worden weggenomen. Het wordt onmiddellijk uitgesneden en terug gehangen.

 

Ten laatste na 24 dagen wegnemen
In de regel bouwen sterke volken het darrenraam in één of twee dagen volledig uit, tien dagen later is het broed verzegeld en kan weggenomen worden. Vijf voor twaalf wordt het na 24 dagen, want dan staat het broed kort voor de geboorte. Wie klungelt heeft met het bouwraam een mannen- en mijtenfabriek in zijn volk gebracht. Ook wanneer het darrenraam slechts weinig belegd is loont het de moeite het allereerste darrenraat uit te snijden.
Geen angst, zelfs bij het efficiënt snijden, worden er nog altijd ongeveer 500 darren per volk geboren, wat voldoende is voor de koninklijke partnerzoektocht.

Eenmalig gebruik
Het meermaals gebruiken van een uitgebouwd darrenraam is niet voordelig. Weliswaar worden door een donkerraam een beetje meer mijten gevangen, maar het weegt niet op tegen de moeite de cellen voor de volgende cyclus leeg te maken. Invriezen, koppen en verwijderen van de darren is omslachtig. Ook de bijen doen graag afstand van waardevolle proteïnen bij het kuisen van ingevroren, verrotte broed.
Wie vogels de ramen laat uitpikken speelt met het risico vuilbroed over te dragen en de varroabelasting van zijn eigen bijen te verhogen. De mijten vluchten bij voorkeur op rovende bijen die op de ramen afkomen.
Bedrade ramen zijn stabieler bij het afvegen van de bijen, maar geven meer werk dan onbedrade. Het meest praktische is wanneer men de darrenbouw onmiddellijk uit het raam snijdt, breekt en de varroabesmetting nagaat. Tot 20 darrenraten kunnen gemakkelijk in een hobbock bijendicht worden opgeborgen. De ramen komen leeg onmiddellijk terug in het volk. Hierdoor wordt het transport van raampjes overbodig en wordt roverij vermeden. Bovendien geeft het regelmatig inhangen van lege ramen niet alleen werk aan de koningin en voedsterbijen maar ook aan de bouwbijen, waardoor zwermlust wordt voorkomen.

Waardevolle was
In een bijna luchtdichte hobbock kunnen darrenraten zonder geurhinder dagenlang bewaard worden. Voorwaarde is echter dat de raten kort na de verzegeling geoogst worden. Anders worden nog vele jonge darren geboren in de gesloten emmer, wat te vermijden is.
Als een voldoende hoeveelheid darrenraat is verzameld, kan het worden gesmolten. Schimmel vermindert de kwaliteit van de was niet. Het koken van darrenraat in water brengt daarentegen minder wasopbrengst en meer rotzooi.
Het aantal varroamijten verminderen, zwermlust inperken, onbelaste was oogsten, zuiver werksterbroed, is het resultaat indien het bouwraam op de juiste manier wordt gebruikt.

Dr. Pia Aumeier (Ruhr-Universität Bochum),
Dr. Otto Boecking (LAVES – Institut für Bienenkunde Celle) und
Dr. Gerhard Liebig (Bienenkunde Universität Hohenheim).