Bron: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond
Jaargang: 101
Jaar: 2015
Maand: September
Auteur : Nele Schouteden

ECOLOGISCH IMKEREN EN VARROABEHANDELING

Klassiek imkeren, eco-imkeren of bio-dynamisch imkeren, uiteindelijk wil iedereen hetzelfde: gezonde en gelukkige bijen. Indien iemand dit niet wil, dan kan hij/zij zich eigenlijk geen imker noemen. Vraag aan tien imkers hoe hij/zij iets doet, en je krijgt twaalf antwoorden. Over alle methodes hebben ze gewikt en gewogen met alleen het belang van de bijen in hun achterhoofd. Echter zou ik graag een paar bemerkingen maken bij sommige methodes, zoals het niet behandelen van bijen tegen de varroamijt, zoals je al eens terugvindt bij zogenaamde ‘eco-imkers’.

Het niet behandelen van bijen met thymol, mieren- of oxaalzuur heeft verschillende redenen, waaronder de beweringen: ‘als de bijen doodgaan, is het omdat ze niet goed aangepast zijn’ en ‘uiteindelijk zullen er wel bijen overleven die wel tegen de varroamijt kunnen’. Verder leeft ook de gedachte dat oxaalzuur of mierenzuur ‘chemische (en dus vies en onbetrouwbare) producten’ zijn en dit dus niet thuishoort in een bijenkast.

Gevaarlijke ideeën

Er zijn verschillende redenen waarom deze gedachten eigenlijk heel gevaarlijk zijn. Een reden is, is dat de mijt geen parasiet is die geleidelijkaan in de evolutie bij onze honingbijen is terecht gekomen, maar plots is overgesprongen van een andere soort (de Aziatische honingbij, die wel tolerant is tegen varroamijten).

Dit is vergelijkbaar met ebola, dat plots naar mensen overgesprongen is, of ook de zogenaamde zoönoses (een zoönose is een infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen).

Wij mensen hebben hier geen goede weerstand tegen omdat wij nooit hiermee gecoëvolueerd zijn, en deze nieuwe ziekten zijn bijgevolg heel erg gevaarlijk en dodelijk. Net zoals de varroamijt bij onze bijen: deze is heel erg dodelijk, want de bijen hebben geen gecoëvolueerde weerstand ontwikkeld.

Denken dat die weerstand zal coëvolueren door gedurende een aantal decennia de bijen niet te behandelen in een of andere achtertuin, is gewoonweg niet realistisch. Bovendien zouden de bijen die toch tolerant worden tegen varroamijt, ook ondertussen nog een biocidengolf samen met een voedselgebrek moeten overleven.

Dit zijn geen voorwaarden tot een goede coëvolutie. Meer nog, onze honingbijen zouden dan waarschijnlijk verdwijnen. Bovendien zouden de bijen die al deze nefaste omstandigheden (voedselgebrek, biociden en varroamijt) tegelijkertijd kunnen overleven, een zeer kleine genetische diversiteit overhouden.

Alle bijen die hieruit voortkomen zouden ten onder gaan aan inteelt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij jachtluipaarden, zij zijn gedoemd om uit te sterven omdat ze in hun evolutionaire geschiedenis zulke nieuwe overgesprongen ziektes (van leeuwen bijvoorbeeld) hebben moeten overleven waardoor de overblijvende jachtluipaarden een te kleine genetische diversiteit hebben met alle nadelige gevolgen van inteelt (minder vruchtbaar, gebrekkig immuunsysteem, onderontwikkelde lichaamsdelen).

De geschiedenis leert ons dat genetische diversiteit van groot belang is voor de overleving van een soort.

Bijen niet zomaar laten doen

Hiermee wil ik aanhalen, dat het heel belangrijk is dat er zoveel mogelijk imkers hun bijen zo gezond (en divers) mogelijk houden, zodat van zodra er een varroatolerante honingbij opduikt (en ze zijn dit volop aan het uitvoeren onder wetenschappelijke condities, niet te vergelijken met het onprofessioneel een paar kasten in een tuin zetten en ‘maar laten doen’), deze kan worden ingekruist met zoveel mogelijk genetisch divers materiaal. Hierdoor zal een varroatolerante bij tenminste minder tot geen inteeltproblemen kennen in de toekomst.

Chemische producten houden je bijen gezond

En ja, die bijen houd je gezond met onder andere het gebruik van ‘chemische’ producten. Versta dan wel goed dat alles een chemisch product is en een lelijk klinkende naam heeft voor mensen die hier niet zo bekend mee bezig zijn – chemie is zelden het populairste vak op school. Die chemische producten vindt men ook in de natuur terug; oxaalzuur vindt men terug in rabarber, mierenzuur in o.a. bijengif, thymol uiteraard van thijmolie.

Basiskennis van toxicologie leert ons dat alles dodelijk is, afhankelijk van de hoeveelheid en concentratie (iedereen weet dat te veel water drinken dodelijk is). Vele wetenschappelijke studies die zijn gedaan omtrent het gebruik van verschillende producten hebben uiteindelijk oxaalzuur, mierenzuur en thymol naar voren gebracht als ideaal bestrijdingsmiddel, want de concentratie en hoeveelheid nodig om de mijt uit te schakelen ligt lager dan die om de bij uit te schakelen of te schaden.

Dus je kunt het vergelijken dat 1 liter water de mijten verzwelgt terwijl dit pas het geval is voor bijen bij 2 liter water: 1 liter water kunnen de bijen metaboliseren en verwerken, en ondertussen zijn ze de mijten kwijt. Dit laatste geeft een grotere nettowinst voor de bijengezondheid dan het verwerken van 1 liter water. Net zoals wij mensen ook een liter water ook makkelijk en perfect kunnen verwerken, maar 10 liter niet meer.

Eigen brouwsels zijn af te raden

Ook mensen die met natuurlijke aftreksels van bijvoorbeeld rabarber aan de slag gaan om de bijen mee te behandelen om het zo ‘ecologisch’ mogelijk te doen, beseffen niet dat rabarber naast oxaalzuur ook nog tal van andere chemische producten bevat, die mogelijks wel schadelijk zijn voor de bijen. Bovendien heeft niemand de apparatuur in zijn huis om te weten te komen hoeveel oxaalzuur je nu eenmaal in je aftreksel hebt.

Dus je weet ook niet welke dosis te gebruiken en het kan dan goed zijn dat de behandeling niet werkt of dat dit de bijen ook schaadt. Daarom raad ik iedereen aan om altijd de zuivere chemische producten te kopen en deze te gebruiken, omdat dit veel gecontroleerder is dan je eigen brouwsels.

Niet behandelen is een broedhaard voor virussen en ziekten

Verder wil ik ook benadrukken dat het niet behandelen van je bijen ervoor zorgt dat deze bijen ook een broedhaard worden voor vele verschillende virussen en nog andere ziektes. Een bij die al ziek is, heeft namelijk minder weerstand tegen een andere ziekte. Hoe meer mijtenvrij je je bijen houdt, hoe minder kans dat er een virus in verscholen zit en hoe meer kans dat ze de enkele virussen die aanwezig zijn makkelijker de baas kunnen.

Hoe meer mijten, hoe meer virussen de kans krijgen om binnen te komen en voet aan grond krijgen. Deze kunnen vervolgens vermenigvuldigen en verspreiden. In feite kweek je ziektes. Deze niet-behandelde bijen zorgen er vervolgens voor dat al deze virussen en andere ziektes ook gemakkelijk bij naburige imkers terecht komen, ook al zorgen ze wel goed voor hun bijen.

Imkeren is een sociaal gebeuren, waarin iedereen verantwoordelijk moet zijn voor de gezondheid van zijn bijen, want niemand leeft in een afgesloten cocon en besmetting van de ene bijenstand naar de andere is zeer reëel. De honingbijen interageren bovendien ook nog eens met solitaire bijen, die bijgevolg ook last hebben van varroamijten. Het gevolg van zogenaamd ‘ecologisch’ imkeren is dus dat alle bijen, solitair en sociaal, te lijden hebben onder dit onverantwoord gedrag, en er dus veruit geen sprake is van ‘ecologisch’ imkeren tout court. Meer nog, klassiek imkeren is de enige ecologisch verantwoorde manier. Het is varroamijtbehandelend imkeren, of het is geen imkeren meer (maar misdadig doden van bijen).