Bron: Maandblad van de Vlaamse Imkerbond
Jaargang: 96
Jaar: 2010
Maand: november
Auteurs: Chris Vermuyten

BIJEN MET EEN RUGZAKJE

SCHOTSE UNIVERSITEIT ONDERZOEKT BIJENSTERFTE

 De achteruitgang van het bijenbestand baart niet alleen imkers zorgen. In Groot-Brittannië heeft de prestigieuze Universiteit van Dundee (Schotland) 1,8 miljoen pond (2,19 miljoen euro) uitgetrokken voor onderzoek. Zij gaan na of het gebruik van pesticiden de kennis en dus ook het gedrag van bijen aantast. Mogelijk is dit een verklaring voor de grote bijensterfte.

 

Tussen 2007 en 2009 ging het bijenbestand in het Verenigd Koninkrijk achteruit met 15%. In de USA en in Canada verminderde het zelfs met 30%. In het Midden- Oosten rekent men op een achteruitgang van gemiddeld 20%, een gemiddelde dat men tevens voor heel Europa aanhoudt. Ook het bestand van vlinders en andere insecten daalde. En dat terwijl een derde van ons voedsel afhankelijk is van bestuiving.

Project

Vandaar dat het project van de universiteit van Dundee als geroepen komt.

Het hele project omvat verschillende invalshoeken.

Dr. Chris Connolly en dr. Jenni Harvey, beiden verbonden aan het University’s Centre for Neuroscience (onderzoek van zenuwcellen en -banen), gaan na of chronische blootstelling aan een combinatie van verschillende chemische bestanddelen, bijen zou kunnen verzwakken.

Ze focussen hiermee op het probleem van het dalend aantal bijen in de hele wereld.

De universiteit wordt voor dit onderzoek mee gesponsord door het Insect Pollinators Initiative (werkgroep bestuivende insecten). Doel is het verzekeren van de bestuiving van gewassen van land- en tuinbouw, van de biodiversiteit en van het behoud van de natuurlijke ecosystemen.

Mix van pesticiden

Het team van de universiteit van Dundee gaat op zoek naar de impact van het blootstellen van bijen aan niet-dodelijke dosissen van industriële chemische middelen.

Tevens gaan ze na welke invloed deze middelen hebben op de mogelijkheid tot kennisverwerving van de bij.

De pesticiden worden weliswaar getest voor ze gebruikt worden. Pesticiden die dodelijk zijn voor bijen, komen zo niet in omloop. Maar dr. Connolly gaat nu na of een combinatie van verschillende n ie t – do de l i j ke p e s t ic ide n , onverwacht toch schade zou kunnen toebrengen.

Chris Connolly: ‘Vele pesticiden beïnvloeden de stroom van informatie die in het brein van een insect tot stand komt. Ze kunnen die stroom van informatie zowel versnellen als vertragen. We zoeken nu uit of chronische blootstelling aan chemische middelen die we gebruiken om mijten uit te roeien, in combinatie met niet-dodelijke pesticiden in de landbouw, samen een extra groot effect hebben op het bijenbrein.’ Op die manier zou een bij minder snel plaatsen en geuren herkennen, minder goed zijn in het verzamelen van stuifmeel, haar mogelijkheden tot communicatie verliezen, en het richtinggevoel kwijtraken.

Handbestuiving

Professor Connolly gaat verder: ‘We rekenen allemaal op een cocktail van pesticiden om onze voedselvoorraad en onze huizen te beschermen. We gebruiken ook pesticiden om bijen te beschermen tegen mijten. Onze hypothese is, dat de chronische blootstelling aan deze pesticiden en de combinatie van de verschillende pesticiden, een effect zouden kunnen hebben op de functies van het brein van de bijen. Zo zou het mogelijk zijn dat ze de weg naar hun kasten niet meer terugvinden, dat ze zich voedselbronnen niet meer zouden weten te herinneren en dat ze hun kennis niet meer zouden kunnen overdragen op hun soortgenoten. Het zou ook mogelijk zijn dat ze geremd worden in hun ontwikkeling en hun mogelijkheid tot leren. Mochten de bijen uitsterven, dan zou dat een serieus probleem zijn voor de voedselindustrie. Voor de bestuiving van een groot deel van onze voedingsgewassen zijn we volledig afhankelijk van bijen. Het enige alternatief, handbestuiving, is niet meteen een praktische oplossing.’

Bijen met een chip in hun rugzakje

Het project in Dundee zal meerdere aspecten van de achteruitgang van het bijenbestand bestuderen. Sommige werkgroepen buigen zich over specifieke rassen of ziektes. Andere zullen kijken naar de gezondheid en de overlevingsmogelijkheden van verschillende bestuivende insecten. Zowel onderzoekers uit de wereld van de biologie en moleculaire biologie als wiskundigen en computerspecialisten, werken mee aan het project.

Tijdens het onderzoek, dat drie jaar zal duren, zullen honingbijen van nabij op verschillende manieren gevolgd worden. Op die manier probeert men te ontrafelen hoe ze in staat zijn om geuren en plaatsen te herkennen.

Spectaculair is wel het project waarbij de bijen een RFID-chip (Radio Frequency Identification) ingeplant krijgen, een ultraklein zendertje.

Zo kunnen de onderzoekers elke bij apart op ieder moment volgen. Dit zou een mogelijke oplossing kunnen aanreiken voor het probleem van de verdwijnende bevolking van een complete kast. Ongeveer 16.000 bijen worden met deze RFID-chip uitgerust.

Een ander project in hetzelfde onderzoek, zal de bijen één voor één wegen en hun gewicht vergelijken met dat van bijen in een vergelijkbare kast.

Chris Connolly: ‘Wanneer we vinden dat het gebruik van een cocktail van pesticiden het brein van bijen kan beïnvloeden, dan kunnen we het gebruik van die pesticiden beter spreiden. Tegelijkertijd kunnen we opsporen of deze pesticidenmix gevolgen heeft voor de mens. Pesticiden zijn weliswaar zo ontworpen dat ze de mens geen schade berokkenen, maar de combinatie van verschillende giffen, kan de schadelijkheid hiervan met duizend vermenigvuldigen.’

Het hele project krijgt de medewerking van de Scottish Beekeepers Association, de Schotse Bijenhoudersvereniging.

Bron:

University of Dundee, Centre for Neuroscience, www.dundee.ac.uk.