HET MERKEN EN KNIPPEN VAN EEN KONINGIN

1. HET MERKEN VAN EEN KONINGIN

Vaak is het een onbegonnen werk om in het volle seizoen tussen 50.000 of meer wriemelende bijen de moer te vinden wanneer deze niet gemerkt is. Daarom is het belangrijk dat de koninginnen gemerkt zijn, men kan ze dan te allen tijde gemakkelijk detecteren. Trouwens, de meeste bedrijfsmethodes vallen of staan met het vinden van de koningin.
Een koningin kan je merken als ze pasgeboren is of wanneer ze aan de leg is. Het maakt niet uit. Alleen moet je opletten bij het merken van een maagdelijke koningin dat de vleugels niet beschadigd worden, anders kan ze niet meer op bruidsvlucht gaan.

24_glazen pijp

Voor het vangen van de moer kunnen we een afvangpijp in glas of pvc gebruiken of het kokertje van de merkapparatuur. Geroutineerde koninginnentelers nemen de moer bij het borststuk tussen duim en wijsvinger om ze te merken, dat gaat natuurlijk veel vlugger, maar het vraagt wel wat handigheid en ervaring. Neem de koningin nooit bij het achterlijf, daar is ze uiterst kwetsbaar. Hoe je het ook doet, vooraf kan je oefenen met werksters of darren totdat je de techniek in de vingers hebt.25_buisje met stamper
De koningin wordt gemerkt op het borststuk. Ze heeft er geen hinder van. Je kan ze merken met speciale kleurstiften, maar de praktijk heeft uitgewezen dat deze na korte tijd verdwenen zijn. Beter zijn de rugnummers die met een druppeltje lijm op het borststuk gekleefd worden. Voor de 5 verschillende kleuren is er een internationale code:
jaren 1 en 6: wit
jaren 2 en 7: geel
jaren 3 en 8: rood
jaren 4 en 9: groen
jaren 0 en 5: blauw

Een geheugensteuntje om het te onthouden: Het wilgenroosje groeit en bloeit.

Hoe gaan we te werk?
27_materialen op stenen

Voor de gewone imker is het kokertje met stamper het meest aangewezen. De koningin wordt in het kokertje gebracht en met de stamper tegen het net gedrukt zodat men met een tandenstokertje of een lucifer op het borststuk een druppeltje lijm kan leggen. Vervolgens maakt men de andere kant van het stokje lichtjes vochtig met de mond, zodat men het merkteken ermee kan opnemen, en men drukt het merkteken op het borststuk.26_rooster met vingersEventjes wachten tot de lijm droog is, en de gemerkte moer kan teruggeplaatst worden waar ze vandaan kwam.

Flauwgevallen moer
Bij het merken van een koningin kan het voorkomen dat ze in katzwijm valt wanneer men ze in het merkbuisje probeert vast te zetten, of wanneer men ze bij de vleugels pakt. De werkelijke oorzaak hiervan weten we nog steeds niet, misschien zou het wel tengevolge van stress zijn. Persoonlijk hebben we het al meer keren voorgehad, en het gebeurde steeds met hetzelfde merkbuisje waarvan het netje tamelijk brede bandjes had. Met een ander merkbuisje met een fijn netwerk kwam dat nooit voor.
Hoe dan ook, erg is dat eigenlijk niet. Na een paar minuutjes komt de koningin weer tot bewustzijn. Je moet dus gewoon rustig blijven als het ooit voorkomt, doorgaan met merken en de moer eventjes in een kooitje laten betijen, voordat ze teruggaat in het volk.

2. HET KNIPPEN VAN EEN KONINGIN

28_knippen koningin

Sommige imkers knippen een tip af van een voorvleugel van de koningin om te beletten dat ze nog kan vliegen wanneer een zwerm afkomt. Een moer mag je alleen maar knippen nadat ze op bruidsvlucht geweest is, dat lijkt wel vanzelfsprekend.
Wanneer een volk met een geknipte koningin gaat zwermen, is ze niet meer in staat om mee te vliegen met de zwerm. De moer valt voor de kast en vaak vind je ze daar terug in een klein trosje bijen. De zwerm gaat de lucht in, begint een tros te vormen, en heel veel bijen blijven onrustig heen en weer vliegen. De bijen missen de koningin en vliegen na een half uurtje (het kan ook langer duren) terug naar de kast. Een dergelijke zwerm kan wel vervelend zijn voor de buren.
Met deze methode verliezen we geen voorzwerm, maar een definitieve oplossing is het niet, het is slechts uitstel. Een week later zal de eerste moerdop uitlopen en de eerstgeboren dame (de tuter) is klaar om een met een zwerm te vertrekken. De imker zal hier zeker moeten ingrijpen en doppen breken.
Persoonlijk knippen wij onze koninginnen zelden. We imkeren met de beperkte broedruimte waarbij de moer opgesloten zit tussen twee koninginnenroosters en bijgevolg onmogelijk kan zwermen. Wanneer de bijen dan toch een poging doen om te zwermen, hoeven we slechts 6 ramen na te zien om doppen te breken.

29_koningin onder netje en vingers

Een handige en gemakkelijke manier om een koningin te knippen en te merken: een stuk schuimrubber met een netje van een sinaasappelkistje.
De moer wordt onder het netje gebracht en met gespreide vingers drukt men ze vast tegen de schuimrubber. Even schuiven tot er een vleugel door één van de mazen steekt en we knippen een tip van de vleugel af.
Om te merken: het borststuk in één van de mazen passen, lijm en nummerplaatje aanbrengen met een tandenstokertje of lucifer. Eenmaal de koningin gemerkt is, moet men met één haal het netje weghalen, anders schuift het pasgelijmde merkteken van het borststuk af.
(Methode Maurice De Waele).

Uittreksel uit “Bijenhouden in de 21ste eeuw” door Dirk Desmadryl