Bron: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond
Jaargang: 99
Jaar: 2013
Maand: Oktober
Auteurs: J. C. Guillaume

ECOLOGISCH BIJENHOUDEN VAN A TOT Z DEEL 3

De ecobijenkast heeft echt vele voordelen. De bijen krijgen in deze kast een ideale omgeving om gezond te leven. Voor de imker wordt het werk sterk vereenvoudigd. De verbruiker tenslotte krijgt honing aangeboden van een uitzonderlijke kwaliteit.

Voordelen van het concept

• Een zeer eenvoudige constructie.

• Ideale afmetingen en een concept met gereduceerd binnenvolume. Dit stelt de bijen in staat om perfect de ventilatie, temperatuur en vochtigheid in de kast te controleren. De beste garantie op een gezond kastklimaat in elk seizoen. Dit is een zeer belangrijk gegeven dat slechter te beheren is in moderne kasten met ramen. (We komen later in detail op dit punt terug.)

• De hoogsels zijn echt gecompartimenteerd door de raten. Tussen de raten zijn er geïsoleerde segmenten waarin ventilatie, temperatuur en vocht efficiënter te beheren zijn door de bijen.

• Een aanzienlijke reserve propolis die geïntegreerd is in het regelsysteem.

• Zeer doeltreffend isolatiesysteem.

 

• Er worden geen ramen gebruikt en dus ook geen voorgevormde wastafels. (We komen later terug op de nadelen van voorgevormde wasraten en de voordelen van raten die geheel door de bijen worden opgebouwd en die systematisch jaarlijks worden vernieuwd.)

• Deze modulaire kast kan altijd en meteen aangepast worden aan de behoefte van elk volk. Als de bijen intens foerageren, gaat het vergroten vlot. De samenstelling van de kast (bijv. het aantal hoogsels) kan meteen worden aangepast als er grote klimatologische veranderingen optreden.

• Alle onderdelen zijn gemakkelijk te ontsmetten. Gedurende elk seizoen kan een bevredigende gezondheidstoestand worden gegarandeerd.

• Laat toe van efficiënt ziekten te bestrijden en deze voor zowat 100% uit te schakelen.

• Het kastconcept is op zich al een bestrijdingsmiddel tegen varroa zonder inbreng van chemicaliën.

• Zeer gemakkelijk om honing te oogsten. Geen ingewikkelde of dure apparatuur nodig.

• Vlotte controle van wat er zich in de kast afspeelt door de vensters achteraan in elk hoogsel. Dit vermijdt het openen van de kast. Dit openen is echt nefast voor de kolonies. Een geopende kast verstoort de bijen die een hoop supplementair werk moeten leveren om het binnenklimaat (temperatuur, vocht) te herstellen. De bijen gaan ook telkens de verbindingen tussen alle elementen herstellen. Dit mobiliseert veel volk dat ondertussen niet verder kan werken aan de uitbouw van de kast, de productie van honing, enz.

• Het feit dat de kast maximum twee keer per jaar wordt geopend (één keer bij het eventueel overhevelen van het volk in een andere kast en later bij het oogsten van de honing) zorgt voor bijen die kalm, zacht en zelden agressief zijn.

• De vensters laten toe met zekerheid de wintervoorraden in te schatten. Bij andere kasttypes kan dit niet zonder de kast te openen.

Voordelen van de werking

• Als de kolonie vanaf het begin van de lente geïnstalleerd is, kan er al het eerste jaar honing worden geoogst.

• Garandeert het jaarlijks vernieuwen van de wastafels, essentieel voor het behouden van gezonde bijen. In de natuur wordt dit gegarandeerd door het zwermen waarbij telkens elders nieuwe raten worden gebouwd. Te oude wastafels worden alsmaar meer broeihaarden voor allerlei te vermijden problemen die door propolis niet meer te neutraliseren zijn.

• Laat een complete zwermbeheersing toe aan de imker.

• Baseert zich op het oogsten van alleen perfect gerijpte honing zonder slingeren. De beste garantie op het behouden van zelfs de meest vluchtige bestanddelen in de honing.

• De hoeveelheid geproduceerde honing is aanvaardbaar (minimum één hoogsel per kast of zo’n 10 à 12 kg) en van haast onvindbare kwaliteit.

• Laat de bijen toe in zeer goede omstandigheden, die dicht bij de natuurlijke condities liggen, te overwinteren.

• Helpt mee bij het voorzien van voedsel in voldoende hoeveelheden en van voldoende kwaliteit (honing, pollen en koninginnenbrij) en vermijdt voedseltekorten.

• Bijvoederen tijdens de winter is niet aan de orde. Dit is trouwens geheel af te raden omdat het een ontwrichten van de wintertros kan veroorzaken door de bijen te dwingen een veel te lang traject af te leggen om zich te voeden. Het is uiteraard beter om ze, als dat echt nodig blijkt, te voederen eer ze een tros gaan vormen ofwel na de winter, meteen na de eerste reinigingsvlucht, als de voorraden uitgeput of ontoereikend blijken.

• Effectieve en permanente ontsmetting van de kolonie door de ingebouwde propolissauna.

• Garandeert raszuiverheid door alleen de darren van een geselecteerde kast over te houden.

Voordelen bij het bestrijden van ziektes en parasieten

Wat heeft de bij nodig om te overleven in haar natuurlijk milieu en het ras voort te zetten? Een gezonde leefomgeving, voldoende vernieuwde was, pollen en propolis. Door te zwermen gaan bijen op zoek naar die gezonde leefomgeving. Na een jaar verlaat in de natuur een deel van de kolonie zijn holle boomstam of andere natuurlijke woning om elders nieuw te bouwen.

Op deze manier ontsnapt de bij aan wat haar kan schade berokkenen, een garantie om te overleven. Het kasttype en de gebruikte methode in deze ecologische imkerij bieden de bijen precies wat ze nodig hebben om zo dicht mogelijk een natuurlijke en wilde levenswijze te benaderen: woonomgeving, voedsel, hygiëne en rust. De nadelen van een sedentair leven waarbij het zwermen niet meer evident is, worden hierdoor zo goed mogelijk gecompenseerd.

Voordelen bij het specifiek bestrijden van ziektes

• De gebruikte afmetingen zijn afgeleid van volkeren in het wild, in overeenstemming met het maximale volume dat goed te beheren is door een bijenvolk. De compartimentering (door de raten) verhindert oncontroleerbare luchtstromingen en bevordert de regeling van ventilatie, vocht en temperatuur. Dit regelsysteem is echt een klein wonder dat door de bijen zelf beheerd wordt.

• De door de bijen regelmatig volledig vernieuwde waswafels en het regelmatig vervangen van de hoogsels zorgen niet alleen voor een altijd gezonde leefomgeving maar ook voor het opslaan van de honing in de beste omstandigheden.

• De propolissauna ondersteunt de bijen in hun bestaan en creëert een permanent ontsmette woonruimte.

• De bijen overleven helemaal op eigen honing, de meest geschikte voeding. Bij het oogsten wordt er altijd maar een deel van de honing weggenomen. Vaak is dat 10 à 12 kg per kast, de inhoud van één hoogsel. Regelmatig wordt er ook meer dan één hoogsel geoogst. De bijen overwinteren op de twee onderste hoogsels. De voorraad hierin wordt door de bijen aangevuld tot aan de eerste koude, wat resulteert in een voldoende reserve van 15 à 18 kg honing als wintervoorraad. Volgens de locatie kan het ook meer zijn. Daarnaast slaan de bijen ook een voldoende voorraad pollen op in de raten.

• De voorraad propolis (een complete bijenapotheek) die zich het ganse jaar, de winter incluis, in de bovenste hoogsel bevindt en die de bijen een maximale bescherming biedt. Een remedie die à volonté en volgens behoefte van de bijen ter beschikking is. Het belang van deze elementen kan nooit voldoende onderstreept worden bij het streven naar probleemloos overwinteren van de bijen.

Meer en meer zien we dat deze periode fataal is voor vele volkeren omdat ze niet goed voorbereid werd. Volkeren geraken niet terug op gang in de lente, zijn het slachtoffer van die of die ziekte of zijn te verzwakt om aan varroa weerstand te bieden. Vergeten we niet dat één van de sleutels voor een geslaagd en gezond bijenvolk de duurzame verdeling is van de producten die de bijen produceren. Deze verdeling moet altijd in het voordeel van de bijen gebeuren.

Voordelen bij het natuurlijk bestrijden van varroa

Uiteraard zijn we geneigd om te stellen dat de aanwezigheid van varroa in onze bijenkasten ziektes in de hand werkt. Dat is ongetwijfeld juist, maar dat betekent niet dat varroa de zondebok is die aan de basis ligt van alle kwalen die vandaag onze standen overvallen. Misschien is ook het omgekeerde wel waar en zijn volkeren veel kwetsbaarder voor deze parasiet omdat ze al getroffen zijn door vormen van schaarste of ziekte die we niet eens door hebben. Door het wegnemen van de eigen honing, pollen en propolis en door de bijen te doen leven in omstandigheden die ver verwijderd zijn van een natuurlijke levenswijze speelt de mens voor leerlingtovenaar.

Hierdoor brengt de imker de bijen in een moeilijk parket en dit leidt noodgedwongen, op min of meer lange termijn, naar het verzwakken van volkeren en rassen met de op vandaag gekende gevolgen. Aan de basis van een natuurlijke bestrijding van deze parasiet ligt het concept van de bijenkast, de verworven eigenschappen van de bijen en de gebruikte methode. Dit alles zorgt ervoor dat de bij zo dicht mogelijk haar natuurlijke levenswijze kan benaderen waardoor haar weerstand optimaal blijft. Het eindresultaat: een sterk insect met veel weerstand.

We zullen ook nog zien hoe belangrijk bijvoorbeeld de kwaliteit van de was is voor het gezond houden van een volk. Pas aangemaakte, maagdelijke was is aanvankelijk echt wit en verdonkert met verouderen. Maar hoe ouder de was wordt, hoe groter de kans dat we er met de tijd als maar meer micro-organismen in aantreffen die meer en meer ziekteverwekkers blijken te zijn.

In de ecobijenkast tref je geen te oude was aan want, de was wordt systematisch elk jaar nieuw aangemaakt. De honing die het eerste jaar geoogst wordt, wordt samen met de was geoogst die maar 3 maand oud is. Als er pas in het tweede jaar honing zou geoogst worden, omdat een volk pas laat op het jaar opgestart werd, is de was nog maar maximum 15 maand oud. Wat een verschil met de donkerbruine was van meerdere jaren oud die we vaak aantreffen in hedendaagse kasten met ramen. Maken al deze argumenten van dit kasttype geen topper?