Bron: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond
Jaargang: 97
Jaar: 2011
Maand: September
Auteurs: Anton Van Derbeken
DE EENVOUD VAN EEN BLIKJE
Moerloos of niet?
Als imker krijg ik vaak te maken met volken waarvan ik niet echt weet of ze moerloos zijn of niet. Dit probleem kan
zich voordoen bij zwermen, afleggers en productievolken. De koningin kan uit een volk verdwijnen om tal van redenen.
Ze kan verongelukken door handelingen van de imker, ze kan niet terugkeren na een bruidsvlucht, het kan gebeuren dat een koninginnendop in een aflegger niet uitkomt, en zo zijn er wel nog een hoop redenen.
Misschien zit er toch een nieuwe moer in de kast, maar jonge onbevruchte koninginnen zijn vaak moeilijk op te sporen. Het achterlijf van de jonge koningin is nog klein zolang ze niet aan de leg is en dat kan wel twee tot drie weken duren. Als ik een dergelijk volk inspecteer weet ik vaak niet of ze al dan niet moerloos is, want ik zie geen broed of eitjes.
Larfjes uit het beste volk
Gelukkig zijn er controlemethoden. Een raampje met broed uit een andere kast in het te controleren volk hangen is een oplossing maar ook dit systeem heeft beperkingen. Als je raampjes met broed van je beste productievolken afneemt dan verzwak je het volk naarmate je meer raampjes nodig hebt.
Ik geef mijn volken een score. Dit is geen cijfermatige score maar een keuze van de beste volken op basis van honingopbrengst, raamvastheid en aaibaarheid (steeklust). Mijn beste volken krijgen de alfa-score, mijn duivels een beta en de rest zit er tussenin. Ik maak enkel afleggers van mijn beste volken.
Als ik nu nog eens een paar raampjes moet uitnemen om andere
vermoedelijk moerloze volken te controleren dan is het alfa-volk snel verzwakt in aantal. Een beperkt aantal eitjes en larven uit een alfa-kast nemen is een betere oplossing maar hoe doe je dat?
Ik heb al zitten knoeien met een mes om stukjes broedraam met eitjes en larven uit te snijden en die dan in het te controleren volk in te brengen. Het bleef knoeien tot ik een eenvoudige en uniforme manier bedacht om jong broed uit te snijden.
Eenvoudig met een blikje
Een drank- of conservenblikje bracht de oplossing. Eenmaal de bodem of het deksel was uitgesneden had ik een vlijmscherp rond mes. Het blikje mag niet te groot zijn zodat het past tussen de bedrading van de bijenramen. Dit systeem is de eenvoud zelf en het werkt perfect.
Ik neem een leeg honingraam en leg dit plat op een tafel. Met het conservenblikje snij ik cirkels wasraam uit met een zachte draaibeweging. Ik snij één cirkeltje uit per te controleren volk (fig. 1). Bovenin het blikje heb ik een piston gestoken. Dit is een stokje met een rond houten plankje aan dat door het blikje zit aan de gesloten kant.
Op deze manier is het eenvoudig om de uitgesneden stukjes wasraam uit het blikje te duwen zonder ze te beschadigen (fig. 2, 3 en 4). Nu neem ik een broedraam van mijn alfa-volk waarvan ik genetisch materiaal wil. De bijen worden zachtjes afgeschud en de rest borstel ik terug in de kast.
Het broedraam leg ik plat op een tafel en snij het gewenste aantal cirkels met jong broed uit (eitjes en/of eendaagse larven). Ik snij één cirkeltje uit per te controleren volk (fig. 5 en 6). In de uitgesneden openingen steek ik nu de cirkels uit de honingzolder. Deze stap hoeft misschien niet. Als ik de uitgesneden cirkels zou openlaten zal het alfa-volk daar meestal darrenraat in bouwen wat eigenlijk geen probleem is. Maar goed, mijn uitgangspunt was om genetisch materiaal uit een kast te nemen zonder deze te verzwakken. Met deze cirkels jong broed ga ik naar mijn te controleren volken. Ik snij ook daar een cirkel uit per raam en stop de cirkels met jong broed in de plaats. Door de cirkels op één plaats wat aan te duwen of te draaien komen ze niet meer los. De bijen zorgen zelf wel voor de hechting van het cirkeltje eenmaal het raam is teruggeplaatst in het volk. Bovenop het controleraam steek ik een duimspijker zodat ik na enkele dagen nog weet welk raam ik moet controleren.
Controle
Na een paar dagen weet ik met vrij grote zekerheid welk volk er moerloos is en welk volk niet. De moerloze bijen hebben de cirkels vlot uitgebouwd met meerdere moerdoppen. Het is toch opletten om die jonge moerdoppen niet te beschadigen. Om die reden schuif ik de ramen aan één kant wat opzij vooraleer ik het controleraam uitneem.
Volken die een jonge koningin in huis hadden die nog niet aan de leg was hebben de controlecirkels gesloten en daar vind ik enkel gewoon broed terug. Die zwermdoppen laat ik nu zitten. Ik weet zeker dat ik mijn best genetisch materiaal in die kast heb gestopt. Het koninginnenlarfje ontwikkelt zich op een natuurlijke manier en krijgt de juiste voeding en temperatuur van een voldoende groot volk.
Dit is een garantie voor een mooi jonge dame die binnen de maand aan de leg is. Er is een grote kans dat ze minstens evengoed is als een gekochte koningin die kunstmatig is gekweekt en ik ben zeker dat het volk ze vlot zal aanvaarden als hun nieuwe koningin.
Met andere woorden, ik heb een grote kans op succes zonder risico.
Tip
Als je zelf geen goede productievolken meer hebt, kun je naar een bevriend imker stappen en om een raam uit zijn kasten vragen, maar ook daar is een limiet aan. Een cirkeltje jong broed uitsnijden echter is een koud kunstje en het transport ervan is makkelijker dan een volledig broedraam. Wikkel het cirkeltje daartoe in een doekje, zorg dat het niet te warm of te koud krijgt, de kans niet krijgt om uit te drogen en vermijd schokken.
Foto’s: Anton Van Derbeken