Bron: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond
Jaargang: 89

Jaar: 2003

Maand: oktober

Auteurs: Prof. dr. Li Jianke

KONINGINNENBRIJ EN ONZE GEZONDHEID DEEL 1

f1

De oorspronkelijke tekst van de hiernavolgende uiteenzetting verscheen in American Bee Joumal, vol.143 nr. 5, onder de titel: ‘Royal Jelly and Human Health’. De auteur, prof. dr. Li Jianke, doceert aan de Faculteit van Diergeneeskunde van de Zhejiang Universiteit in Hangzhou, in China. Hij legt zich vooral toe op de studie van de moleculaire karakteristieken in het DNA van die lijnen van bijen (Apis mellifera ligustica), die veel koninginnenbrij produceren.

Dr. Li Jianke wordt algemeen als een autoriteit erkend in deze materie. Zijn stellingen werden voor het eerst opgemerkt op het Apimondiacongres in Antwerpen (1997). Ook op de congressen van Vancouver (1999), Durban (2001) en Ljubljana (2003) was hij nadrukkelijk aanwezig in de sectie van de Apitherapie.

De originele Engelstalige versie is gestoffeerd met 56 verwijzingen naar wetenschappelijke referenties, maar omwille van de leesbaarheid zijn ze in de hiernavolgende bewerking weggelaten. Wie zich wil. vergewissen van hun authenticiteit, kan ze terugvinden op de pag. 401-402 van het geciteerde tijdschrift.

Voor de controle op de juiste benamingen en de correcte interpretatie van de medische termen en de biochemische processen in deze uiteenzetting, konden we beroep doen op Dr. Sc. Els van Mechelen, docente aan de Vesalius Hogescholen te Gent, en Med. Dr. Etienne Cooreman, omnipracticus te Aalst. Hun deskundige en gewaardeerde assistentie – waarvoor we hen van harte danken – bij de bewerking van deze tekst, betekent in geen enkel opzicht dat ze zich zouden scharen achter de beweringen en de stellingen van dr. Li Jianke: die blijven uiteraard helemaal en uitsluitend voor zijn rekening. – Vertaling en bewerking Aloïs Schotanus.

 

Inleiding

Imkers zijn al zeer lang vertrouwd met koninginnenbrij (KB) en in vele landen is dit bijenproduct al meer dan vijftig jaar in de handel, vooral dan in de dieet- en cosmeticasector.

Het wetenschappelijke onderzoek en de ontwikkeling tot commercieel. product startten in de vroege vijftigerjaren van de vorige eeuw. In het begin lag de productie erg laag. In China oogstte men in die jaren nauwelijks 10 g per bijenkolonie! De prijs lag dan ook astronomisch hoog. In die periode was de productie van KB haast uitsluitend bestemd voor onderzoek.

Met de verbetering van de teelt- en oogsttechnieken, vooral dan in de laatste twintig jaar, heeft de productie van KB spectaculaire sprongen gemaakt. In de negentiger jaren bereikte de oogst een peil dat twintig tot dertig keer hoger lag dan in de aanvangsjaren. China brengt nu jaarlijks zowat tweeduizend ton voort, wat goed is voor 90 % van de wereldproductie. De helft daarvan – ca. duizend ton dus – is bestemd voor plaatselijk verbruik.

Het grote publiek associeert KB nog vaak met een wonderbaarlijke substantie die op het vlak van de voeding, de cosmetica en de heelkunde, miraculeuze effecten zou ressorteren. Als gevolg van de groeiende belangstelling voor een gezonde levenswijze, zijn de wetenschappers in de jongste jaren meer aandacht gaan besteden aan de fysiologische effecten van onze voedingsmiddelen.

Daarbij is KB één van de meest aantrekkelijke studieonderwerpen. Maar buiten enkele imkers, zijn de meeste mensen er niet mee vertrouwd. Enige toelichting omtrent dit bijenproduct, is dus wel op zijn plaats.

 

Oorsprong

KB is een secretie van de voedersap- en de kaakklieren (hypopharyngeale en mandibulaire klieren) van de werksterbij. Het is een licht geelachtige, romige en wat zurige substantie met een licht scherpe geur en smaak. KB wordt slechts gedurende de eerste drie dagen als voedsel aangereikt aan de werkster- en darrenlarven. Maar de koningin wordt uitsluitend met KB gevoed, zowel tijdens haar larvestadium, als tijdens haar volwassen bestaan. Door een aangepaste bedrijfsmethode toe te passen, kan KB nu in commercialiseerbare hoeveelheden geproduceerd worden.

Basisvoorwaarde daartoe, is een sterk bijenvolk met geen of een zeer lage zwermdrift. Wanneer een teeltraam met aangehechte belarfde celdopjes aan een dergelijke kolonie gegeven wordt, dan zullen de voedsterbijen deze instinctmatig van KB voorzien. Na drie dagen (72 uur), zijn de dopjes met KB gevuld en kunnen ze uit het volk genomen worden. Op het ogenblik dat de koninginnenlarfjes voor het eerst voedsel opnemen, heeft de hoeveelheid KB in de dopjes het maximum bereikt. De bijen worden van het teeltraam geveegd, de larfjes verwijderd en met een spateltje of met een opzuigpompje, wordt de KB uit de dopjes gelicht. In elk dopje komt een nieuw larfje en het proces herneemt van vooraf aan.

Gedurende het hele actieve seizoen herhaalt men deze cyclus en op die manier lijden de bijen er op geen enkele wijze onder; zij voltrekken hun levensloop alsof er niets aan de hand was in hun kolonie.

f2

De voedersapklieren bij de werksterbij (foto Bernard Leclercq).

Samenstelling

KB bestaat voor 64,5 – 68,5%uit water en de rest aan droge stof maakt 35,5 – 31,5% uit. De volgende substanties zijn aanwijsbaar in de droge stof:

• eiwitten: 12 – 14 %

• vetten: 6 %

• suikers: 12 – 14 %

• assen: 0,2 – 0,4 %

Daarnaast bevat KB nog 2,84 – 3%van een mysterieuze substantie ‘R’ die nog moet geïdentificeerd worden.

Het proteïnegehalte in diepvries/gedroogde KB, bestaat voor 60%uit albumine en globuline. Er komen minstens twintig aminozuren – waarvan acht essentiële – voor in KB.

f3

Proline is met 63%het sterkst vertegenwoordigd. Eén gram KB bevat 3,9 – 4,8 mg RNA (ribonucleïnezuur) en 201 – 203 mg DNA (desoxyribonucleïnezuur). Er zijn op zijn minst 26 vrije vetzuren aanwezig waarvan er tot nog toe twaalf precies geïdentificeerd zijn. Het belangrijkste vrije vetzuur is het 10-hydroxy-2-deceenzuur (10-HDA) wat uitsluitend in KB voorkomt.

KB bevat zeven tot negen soorten van actieve cholesterol zoals o.a. het bekende acetylcholine. Minstens elf vitaminen komen erin voor, waaronder de vitaminen B1, B2, B12, niacine, pantotheenzuur, biotine, en de vitaminen E en A. Het pantotheenzuur is het sterkst en de vitamine C is het minst aanwezig.

KB bevat meerdere enzymen en sporenelementen zoals calcium, koper, ijzer, fosfor en zwavel. De pH-waarde van verse KB schommelt tussen 3,5 en 4,5. Wanneer KB opgelost wordt in alcohol, ontstaat een witte neerslag.

Medische toepassingen

Koninginnen worden door de bijen gemaakt en de KB is de sleutel tot dat mysterieuze proces. Zonder dit wonderlijke voedsel, zou een larfje niet tot koningin kunnen ontwikkelen. Koninginnen leven uitsluitend van KB en daardoor bereiken zij die ongewone lichaamsgrootte en relatief lange levensduur. Zij zijn gemiddeld 42%groter en wegen 60%meer dan een werksterbij. Zij kunnen vijf tot zes jaar leven, waar een werkbij in het actieve seizoen nauwelijks zes weken haalt. Koninginnen zingen het dus veertig keer langer uit. Daarbij produceren de koninginnen 1.500 tot 2.000 eitjes per dag, wat zowat neerkomt op twee en half keer hun eigen lichaamsgewicht en dat elke dag! Het geheim van hun lange levensduur en van hun buitengewone reproductiecapaciteit, is uitsluitend toe te schrijven aan hun dieet op KB. Alle onderzoekers beamen dat het significant morfologische en fysiologische onderscheid tussen een werkster en een koningin, moet toegeschreven worden aan het KB-dieet.

Talloze keren werd de stelling geponeerd dat KB een weldadige werking zou uitoefenen bij evenveel medische problemen. Ook de overtuiging dat KB ongemakken zou verlichten, de gezondheid zou bevorderen en in het algemeen een gevoel van welbevinden zou stimuleren, is breed verspreid. Het is bekend dat KB een aantal nutritieve en farmacologische functies kan uitoefenen op het vlak van de bloeddruk, van de anti-tumorwerking, de insulineafscheiding, de desinfecterende werking en zo meer. Wat volgt is een samenvatting van de meest voorkomende toepassingen van KB.

KB en kankerbestrijding

KB kan het leed van kankerpatiënten verlichten; het helpt het lichaam om te weerstaan aan de neveneffecten van de chemo- en radiotherapie. KB helpt bij de reductie van tumoren door de werking van zijn specifieke onverzadigde vetzuren: het 1-hydroxy-deceenzuur en het 10-hydroxy-2-deceenzuur. KB oefent net zoals bijenbrood en propolis een kankerbestrijdende invloed uit op het organisme.

Deze eigenschap werd bevestigd door een lange termijn onderzoek, uitgevoerd in Canada, op de chemische en biologische werking van KB. In dit bepaalde experiment werd KB gemengd met actieve tumorcellen, afkomstig van aan kanker lijdende muizen. Het rapport van deze proef vermeldt dat een injectie van het mengsel bij de muizen, de leukemie en de vorming van tumoren bij de proefdieren verhinderde. Niet behandelde dieren in de controlegroep, stierven aan de gevolgen van hun tumoren.

De behandelde dieren werden nog gedurende negentig dagen na de dood van de controlegroep, geobserveerd. Dan werden ze door de onderzoekers gedood en gedissecteerd. Bij de autopsie bleek dat er zich geen tumoren hadden ontwikkeld. Deze resultaten werden bij herhaling bevestigd bij duizend andere proefdieren over een periode van twee jaar. In een gelijkaardig experiment ontving één groep labomuizen het mengsel van tumorcellen met KB. Zij bleven gezond en wel in leven tot meer dan twaalf maanden na de inoculatie. De muizen van de controlegroep die dezelfde hoeveelheid tumorcellen toegediend kregen, maar dan zonder de KB, stierven na twaalf dagen. Tamura (zie referentielijst) rapporteert dat KB effectief is tegen de groei van Sarcoma180-tumorcellen en Ehrlich-tumorcellen. Hij beweert ook dat KB een beschermende activiteit ontplooit tegen de hemopoïtische disfunctie bij met X-stralen behandelde muizen, door de activering van macrofagen en hematopoïtische stamcellen. Bovendien zou KB het Th1-response bevorderen bij oudere muizen.

KB en het verouderingsproces

Sommige belangrijke elementen in KB kunnen ertoe bijdragen het verouderingsproces af te remmen. Waarschijnlijk staat de wetenschap op het punt om de feitelijke basis te ontdekken voor al die verhalen over verjonging en verlengde levensduur. Het collageen is een proteïnecomponent, die men terugvindt in de vezels van bindweefsel en in de vezels van de pezen, ligamenten, kraakbeen en been. Naarmate we ouder worden, verliezen we langzamerhand het vermogen om dat collageen aan te maken. Hoewel KB zelf geen collageen bevat, bezit het wel de bouwstenen van collageen evenals een gelatineus aminozuur, dat een belangrijke component vormt van het collageen. De afbraak van het collageen is typisch voor het verouderingsproces. Vroeger placht men te zeggen dat een mens de leeftijd had van zijn bloedvaten, maar tegenwoordig zou men eerder moeten zeggen dat de mens de leeftijd heeft van zijn collageen. Het ouder wordend menselijk organisme zou zijn collageen moeten kunnen handhaven en hernieuwen, omdat het zo’n belangrijk element uitmaakt voor de instandhouding en het goed functioneren van het menselijk lichaam.

Ook voor de behandeling van de ouderdomsverschijnselen, bevat KB belangrijke bestanddelen. Tijdens het verouderingsproces laten de lichaamsfuncties het geleidelijk aan afweten. Daarom is het noodzakelijk om tijdig een behandeling toe te passen die de afbraak en verstarring vertragen. Daarvoor doen we best beroep op elementen met een waarneembaar verjongende werking. KB is zo’n substantie die de destructieve effecten van de tijd vermindert. Op dit ogenblik durven wij inderdaad beweren dat KB een wezenlijke bijdrage kan leveren in die zin en dat het een eersteklas therapie uitmaakt. Het gehalte aan gammaglobuline en gelatineus collageen is uitermate waardevol.

KB en het immuunsysteem

Om het even welke substantie die een meetbaar effect uitoefent op ons immuunsysteem, is belangrijk. In de laatste jaren heeft de fysiologische doeltreffendheid van de voedingswaren, veel aandacht gekregen, door de als maar groeiende belangstelling voor een gezonde levenswijze. KB kan ons immuunsysteem stimuleren en een halt toeroepen aan de groei van infectieveroorzakende organismen.

De desinfecterende werking van het bacteriedodend proteïne in de KB, is inmiddels geïdentificeerd als royalsine. Het bestaat uit de residu’s van vijftien aminozuren met drie disulfide bindingen. KB heeft ook bewezen dat het meerdere immuun stimulerende activiteiten kan ontplooien. Het onderdrukt de aanmaak van antigeenspecifiek IgE; het remt het vrijkomen van histamine uit de mastcellen in samenhang met het herstel van de nnacrofagenactiviteit, en met de verbetering van het Th-celrespons, doordat het van een Th2-dominant naar een Th1-dominant patroon evolueert. Door deze immunologische moduleerbaarheid kan de KB nuttig zijn om een aanval van allergie te voorkomen of om de symptomen van allergie te verzachten.

Gammaglobuline is van onschatbare waarde voor het levende organisme. Gammaglobuline is de belangrijkste component van de proteïnen die inwendig de bacteriën, virussen en toxines bekampen. In een studie werden aan patiënten dagelijks een dosis KB aangereikt. Daarbij lieten zij dagelijks hun bloed analyseren. Deze analyses onthulden een merkbare heropleving en een waarneembare toename van de activiteit van beschermende mechanismen in het lichaam. De anti-oxidanten spelen een belangrijke rol in de fysiologische functies van het voedsel. Zij zijn verondersteld de levende organismen te beschermen tegen oxiderende beschadiging, waardoor zij ernstige aandoeningen als kanker, hart- en vaatziekten en diabetes kunnen voorkomen. De belangrijke rol van de beschermende verdedigingssystemen in levende cellen tegen de beschadiging veroorzaakt door reactieve oxidanten, is wel bekend. Vrije radicalen en andere oxidanten spelen een belangrijke rol in de werking van vele toxines. Hun betrokkenheid in het verouderingsproces en bij het ontstaan van ziekten, is in de laatste jaren bestudeerd. Deze radicalen veroorzaken schade aan biomoleculen zoals koolhydraten, proteïnen, lipiden en nucleïnezuren. Zoiets zou kunnen leiden tot beschadiging van celorganen, wat op zijn beurt een versnelling van het verouderingsproces of het ontstaan van ziekten kan veroorzaken. Levend weefsel beschermt zichzelf tegen oxiderende beschadiging d.m.v. anti-oxiderende enzymen zoals superoxidedismutase (SOD), katalase, peroxidase en componenten met een kleine moleculaire massa, als tocofenol, ascorbinezuur en polyfenolen. De anti-oxiderende werking van KB werd in meerdere gevallenstudies aangetoond. Merkwaardig is ook dat deze anti-oxiderende werking van KB, bij verhitting veel langer overeind blijft dan bij honing en propolis. Dat zelfde verschijnsel doet zich voor bij het verouderen van deze bijenproducten. De anti-oxiderende activiteit in honing, propolis en KB neemt af naarmate de tijd verstrijkt; maar in KB houdt deze eigenschap het langste stand. Daarom is versheid een belangrijk aspect voor de waardebepaling van het product.

Volgende aflevering:

KB voor regeneratie en verjonging.

KB en de bevordering van het jeugdige uitzicht. KB tegen hart- en vaatziekten.

Kwaliteitsnormen voor KB.